Της Ανθής Αργυρίου*
28/01/2021
Σε τι ακριβώς συνίστανται το Cyber Stalking και η διαδικτυακή σεξουαλική παρενόχληση; Αποτελούν αξιόποινες πράξεις; Τέτοιου είδους ερωτήματα εγείρονται κυρίως γιατί το διαδίκτυο γίνεται ολοένα και περισσότερο μέρος της ζωής μας –πόσο μάλλον εν μέσω πανδημίας, με αποτέλεσμα να αποτελεί ακόμη ένα πεδίο εκδήλωσης συμπεριφορών που συνδέονται με τις έμφυλες διακρίσεις και τον σεξισμό.
Με τον υπ’ αριθ. 4531/2018 Νόμο κυρώθηκε η Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης[1]και ενσωματώθηκε στην ελληνική έννομη τάξη. Μεταξύ άλλων στο άρθρο 34[2] η Σύμβαση ζητά από τα κράτη μέρη της να ποινικοποιήσουν το Stalking ή όπως μεταφράζεται στα ελληνικά «μη εμφανής παρακολούθηση ή παρενόχληση/ παρενοχλητική παρακολούθηση». Ακολούθως και με σκοπό την συμμόρφωση στην Σύμβαση η πρώτη παράγραφος του άρθρου 333 του Ποινικού Κώδικα τροποποιήθηκε[3] και περιλαμβάνει πια τόσο το αδίκημα του Stalking όσο και του Stalking που εκδηλώνεται με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων και του διαδικτύου λαμβάνοντας τη μορφή του Cyber Stalking. Αναμφίβολα πρόκειται για εξαιρετικά πρωτοποριακή εξέλιξη για τα ελληνικά δεδομένα. Τα εν λόγω αδικήματα έχουν μορφή πλημμεληματικού χαρακτήρα και οι πιθανοί δράστες τους απειλούνται με ποινή φυλάκισης έως ένα έτους ή χρηματική ποινή. Για την ώρα δεν υπάρχει σχετική εθνική νομολογία η οποία να καθορίζει την περιπτωσιολογία του Cyber stalking. Ωστόσο ερμηνεύοντας κάπως διευρυμένα το γράμμα του νόμου θα μπορούσαμε να αναφέρουμε ενδεικτικά παραδείγματα. Βασικό στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης του αδικήματος είναι η παρενοχλητική συμπεριφορά να είναι εν γνώσει του δράστη ανεπιθύμητη για το θύμα και να δημιουργεί φόβο ή ανησυχία σε αυτό π.χ. α. με την αποστολή συνεχών ανεπιθύμητων ηλεκτρονικών μηνυμάτων –είτε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είτε μέσω social media-, β. με την επίμονη και επίσης ανεπιθύμητη αποστολή αιτημάτων φιλίας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει σε κάθε περίπτωση ο ορισμός και η περιπτωσιολογία του αδικήματος του Cyber stalking όπως τίθενται υπό το αγγλικό δίκαιο: «To Stalking μπορεί να γίνει στο Διαδίκτυο και μέσω email. Αυτό είναι γνωστό ως «Cyber stalking». Μάλιστα μπορεί να περιλαμβάνει τη χρήση ιστότοπων κοινωνικής δικτύωσης, δωματίων συνομιλίας και άλλων φόρουμ που διευκολύνονται από την τεχνολογία. Το Διαδίκτυο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διάφορους σκοπούς που σχετίζονται με το Stalking, όπως για παράδειγμα:
Ο εντοπισμός των προσωπικών στοιχείων του θύματος.
Η επικοινωνία με το θύμα.
Η παρακολούθηση του θύματος.
Η κλοπή των στοιχείων ταυτότητας του θύματος, όπως η εγγραφή του σε υπηρεσίες, η αγορά αγαθών και υπηρεσιών στο όνομά του.
Η δυσφήμηση του θύματος.
Το ηλεκτρονικό σαμποτάζ όπως spamming και αποστολή ιών.
Η εξαπάτηση άλλων χρηστών του διαδικτύου για παρενόχληση ή απειλή ενός θύματος.»[4].
Περαιτέρω και σε ό, τι αφορά τη σεξουαλική παρενόχληση μόλις το 2006 κατέστη αξιόποινη πράξη στην Ελλάδα. Προηγουμένως άλλες διατάξεις κάλυπταν το κενό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το άρθρο 361 ΠΚ για την εξύβριση. Σήμερα οι ποινικές διατάξεις που αφορούν στην σεξουαλική παρενόχληση περιλαμβάνονται στο άρθρο 337 παρ. 1 ΠΚ (προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας)[5]. Σύμφωνα με τα όσα ορίζονται σε αυτό, το αδίκημα της σεξουαλικής παρενόχλησης τελείται όταν κάποιο πρόσωπο προσβάλλει την αξιοπρέπεια άλλου στη σφαίρα της σεξουαλικής ζωής πολύ σοβαρά[6] με προτάσεις που μπορεί να έχουν είτε την μορφή ρητών δηλώσεων είτε την μορφή χειρονομιών και αφορούν στην τέλεση γενετήσιων πράξεων χωρίς παράλληλα να προϋποτίθεται σωματική επαφή. Ο όρος «γενετήσια πράξη» έχει την έννοια της συνουσίας και κάθε ίσης βαρύτητας με αυτή πράξης π.χ. «παρά φύσιν» συνεύρεση, ο ετεροαυνανισμός, η πεολειξία, η πεολειχία και αιδιολειξία ή η χρήση υποκατάστατων[7]. Το έγκλημα της σεξουαλικής παρενόχλησης είναι επίσης πλημμέλημα και τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή με χρηματική ποινή όπως και το Stalking/Cyber Stalking.
Οπωσδήποτε η έντονη χρήση του διαδικτύου δημιουργεί νέες συνθήκες για την εκδήλωση συμπεριφορών σεξουαλικής παρενόχλησης, καθώς το ίντερνετ προσφέρεται ως ένα πιο ασφαλές πεδίο για τον δράστη, με την έννοια πως η έλλειψη άμεσης επαφής με το θύμα διευκολύνει σε πολλές περιπτώσεις την τέλεση του αδικήματος (π.χ. αποστολή μηνυμάτων μέσω facebook που καλούν το θύμα σε συνουσία ή πεολειχία). Σύμφωνα με τα στατιστικά της επίσημης ιστοσελίδας της Ελληνικής Αστυνομίας[8] το έτος 2019 μόλις 39 άτομα συλλήφθηκαν για αδικήματα που εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, μεταξύ αυτών κανείς για τέλεση σεξουαλικής παρενόχλησης μέσω διαδικτύου.
Αυτό σημαίνει πως το έτος 2019 κανείς δεν παρενόχλησε σεξουαλικώς μέσω ίντερνετ; Ή μήπως τα θύματα δεν το καταγγέλλουν; Πιθανότερο το δεύτερο. Άλλωστε η ευρωπαϊκή μελέτη για τη βία κατά των γυναικών (2014) του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA), η οποία περιλάμβανε ερωτήματα σχετικά με τη διαδικτυακή σεξουαλική παρενόχληση, κατέληξε πως το 11% των γυναικών έχουν λάβει ανεπιθύμητα και προσβλητικά μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου σεξουαλικού περιεχομένου ή γραπτά μηνύματα ή έχουν πέσει θύματα ανάρμοστων και προσβλητικών προτάσεων σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης (περιστατικά καταγράφονται από την ηλικία των 15 ετών)[9].
Η σεξουαλική παρενόχληση όσο και το Cyber Stalking μας είναι εγκλήματα δεν είναι συμπεριφορές που πρέπει να ανεχόμαστε. Μας αφορούν όλες και μπορεί να συμβούν στην καθεμία. Εμείς είμαστε εδώ και σε καλούμε να ενώσεις τη φωνή σου μαζί μας! Κατάγγειλε την σεξουαλική παρενόχληση και το Cyber Stalking! Χειρίσου με ασφάλεια το διαδίκτυο και μην επιτρέπεις σε κανένα να σου περιορίζει την ελευθερία μέσα σε αυτό. Για περισσότερες πληροφορίες περιηγήσου στην ιστοσελίδα μας (https://www.datawo.org/) και γράψε μας στην ειδική πλατφόρμα επικοινωνίας ακόμη και ανώνυμα!
*Η Ανθή Αργυρίου είναι Δικηγορος Θεσσαλονίκης και συνεργάτης της ΜΚΟ ΑΡΣΙΣ ΚΟΥΝ σε προγράμμα παιδικής προστασίας.
[1] Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία υιοθετήθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης το 2011, τέθηκε σε ισχύ το 2014 και υπογράφηκε από την ΕΕ το 2017. Είναι το πρώτο διεθνώς νομικά δεσμευτικό κείμενο του είδους του – τα κράτη που την επικυρώνουν πρέπει να ακολουθούν ενδελεχή, δεσμευτικά κριτήρια για την πρόληψη της έμφυλης βίας, την προστασία των θυμάτων και την τιμωρία των αυτουργών.
[2] Τα Μέρη λαμβάνουν τα αναγκαία νομοθετικά ή άλλα μέτρα προκειμένου να διασφαλίσουν την ποινικοποίηση της εκ προθέσεως συμπεριφοράς η οποία κατατείνει στην επαναλαμβανόμενη απειλητική συμπεριφορά κατά άλλου προσώπου, προκαλώντας τον φόβο για τον ίδιο ή την ασφάλειά του.
[3] 1. Όποιος προκαλεί σε άλλον τρόμο ή ανησυχίααπειλώντας αυτόν με βία ή άλλη παράνομη πράξη ή παράλειψη, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή χρηματική ποινή. Με την ποινή του προηγούμενου εδαφίου τιμωρείται και όποιος, χωρίς απειλή βίας ή άλλης παράνομης πράξης, προκαλεί σε άλλον τρόμο ή ανησυχία με την επίμονη καταδίωξη ή παρακολούθησή του, όπως ιδίως με την επιδίωξη διαρκούς επαφής με τη χρήση τηλεπικοινωνιακού ή ηλεκτρονικού μέσου ή με επανειλημμένες επισκέψεις στο οικογενειακό, κοινωνικό ή εργασιακό περιβάλλον αυτού, παρά την εκφρασμένη αντίθετη βούλησή του.
[4] https://www.cps.gov.uk/legal-guidance/stalking-and-harassment .
[5]1. Όποιος με χειρονομίες γενετήσιου χαρακτήρα, με προτάσεις που αφορούν γενετήσιες πράξεις, με γενετήσιες πράξεις που τελούνται ενώπιον άλλου ή με επίδειξη των γεννητικών του οργάνων, προσβάλλει βάναυσα την τιμή άλλου, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή χρηματική ποινή. Για την ποινική δίωξη απαιτείται έγκληση.
[6] «κατά τρόπο ιδιαίτερα αγενή με αποτέλεσμα να συνεπάγεται ιδιαίτερη μείωση της τιμής του» βλ. «Ερμηνεία κατ’ άρθρο των όρων του ειδικού μέρους του Ποινικού Κώδικα», Ι. Μανωλεδάκη, θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Σάκκουλα, 1996, σελ. 115.
[7] «Ποινικός Κώδικας (Ν. 4619/2019 και 4637/2019) Κατ’ άρθρο ερμηνεία και Νομολογία Αρείου Πάγου», Κωνσταντίνος Γ. Φράγκος, εκδόσεις Σάκκουλα, 2020, σελ. 1528.
[8] http://www.astynomia.gr/index.php?option=ozo_content&lang=%27..%27&perform=view&id=93706&Itemid=2425&lang= .
[9] [FRA (2014). Violence against women: an EU-wide survey. Main results report — Βία κατά των γυναικών: Πανευρωπαϊκή έρευνα. Έκθεση κύριων αποτελεσμάτων]. http://fra.europa.eu/en/publication/2014/ violence-against-women-eu-widesurvey-main-results-report) .
