”Προς ένα Φεμιννιστικό Ψηφιακό Μέλλον” MozFest 2023

03/04/2023

«Χωρίς άλματα φαντασίας ή όνειρα, χάνουμε τον ενθουσιασμό των πιθανοτήτων. Το όνειρο, τελικά, είναι μια μορφή προγραμματισμού». – Γκλόρια Στάινεμ

Τι είδους μέλλον οραματιζόμαστε για τ@ εαυτ@ μας, τις κοινωνίες μας, τους χώρους εργασίας μας; Τι ρόλο θα παίξει η τεχνολογία; Πώς μπορεί το μέλλον να διαμορφωθεί από τη δικαιοσύνη, τη φροντίδα και τη βιωσιμότητα; Πώς μπορεί αυτό το μέλλον να είναι φεμινιστικό και δίκαιο; Και πώς θα φτάσουμε εκεί;

Αυτές ήταν οι ερωτήσεις που θέσαμε στ@ εαυτ@ μας και στ@ συμμετέχ@ κατά τη διάρκεια του Εργαστηρίου που συνδιοργανώσαμε στο φεστιβάλ του οργανισμού Mozilla Foundation, MozFest 2023, τίτλο «Προς ένα Φεμινιστικό Ψηφιακό Μέλλον– ένα διαδραστικό εργαστήριο προοπτικής» με συν-επικεφαλή την Αναστασία Καραγιάννη, συνιδρύτρια της DATAWO και την Corinna Vetter, feminist tech expert στο SUPERRR Lab.

Φεμινιστικά- Τεχνολογική Πολιτική

Προς το παρόν, οι ανισότητες του αναλογικού μας κόσμου μεταφέρονται και αυξάνονται διαδικτυακά και από ψηφιακές συσκευές. Η τεχνολογική πρόοδος δεν έχει βρει απαντήσεις στις σημερινές πολλαπλές κρίσεις της εποχής μας. Σε αυτό το εργαστήριο παρουσιάσαμε τη Feminist Tech Policy (Φεμινιστικά Τεχνολογική Πολιτική) ως ένα αναλυτικό εργαλείο που ενεργοποιεί τη φαντασία μας για ένα καλύτερο ψηφιακό μέλλον. Μια φεμινιστική προσέγγιση στην πολιτική τεχνολογίας αμφισβητεί τις δομές εξουσίας και αγωνίζεται για μια δικαιότερη κατανομή της εξουσίας. Η Feminist Tech Policy ρίχνει μια ματιά στην ψηφιοποίηση στην κοινωνία στο σύνολό της και την αναλύει με όρους προτύπων διακρίσεων και δομών εξουσίας. Αμφισβητεί κριτικά εάν η χρήση τεχνολογιών είναι απαραίτητη και σκόπιμη.

Η πολιτική αυτή έχει τρεις βασικούς στόχους:

1. Να διαμρφώσει την ψηφιακή πολιτική ως κοινωνική πολιτική, γιατί αφορά την κοινωνία μας και το πώς θέλουμε να ζήσουμε.

2. Να απομακρύνει από την αφήγηση της προόδου μέσω της τεχνολογίας, μακριά από το «υψηλότερο, πιο γρήγορο, πιο γρήγορο» στο «πιο βιώσιμο, δίκαιο, ανθρωποκεντρικό» μοντέλο.

3. Να ανοίξει συζητήσεις για την τεχνολογία σε όσ@ επηρεάζονται περισσότερο από αυτήν.

Μία από τις πιο διάχυτες αλλά αόρατες μορφές βίας

Για το εργαστήριο του Mozfest, θέλαμε να εφαρμόσουμε αυτόν τον φεμινιστικό φακό σε μια από τις πιο διάχυτες αλλά λιγότερο ορατές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: την έμφυλη βία (GBV). Περιλαμβάνει σωματική, σεξουαλική, ψυχική ή οικονομική βλάβη που προκαλείται σε ένα άτομο λόγω των κοινωνικά αποδιδόμενων ανισορροπιών εξουσίας μεταξύ ατόμων με διαφορετική ταυτότητα φύλου. Ως εκ τούτου, η έμφυλη βία είναι ένα σημαντικό θέμα στο οποίο πρέπει να εστιάσουμε τις φεμινιστικές μας πολιτικές, καθώς επηρεάζει σημαντικά ομάδες ατόμων που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο στο διαδίκτυο, όπως περιθωριοποιημένες ομάδες ανθρώπων (π.χ. άτομα που εργάζονται στον χώρο της σεξεργασίας, πρόσφυγ@, μετανάστ@ κ.λπ.) Οι μορφές που μπορεί να λάβει η έμφυλη βία περιλαμβάνουν τον διαδικτυακό εκφοβισμό, την σεξουαλική παρενόχληση στον κυβερνοχώρο, διαρροές απορρήτου και μορφές ρητορική μίσους. Η τεχνολογική διευκόλυνση της έμφυλης βίας είναι ένα διάχυτο ζήτημα. Παγκοσμίως το 38% των γυναικών/θηλυκοτήτων έχουν βιώσει προσωπικά τέτοιας μορφής έμφυλη β΄ία (κυβερνοβία) και το αποτέλεσμα είναι συχνά η απόσυρση από τους διαδικτυακούς χώρους ή η αυτολογοκρισία στο διαδίκτυο.

Οραματισμός ενός μέλλοντος απαλλαγμένου από την έμφυλη βία

Στο εργαστήριο του Mozfest, εφαρμόσαμε φεμινιστικές τεχνολογικές προσεγγίσεις και τη γνώση της διάχυσης της κυβερνοβίας στο μέλλον. Συγκεκριμένα, οπτικοποιήσαμε διαδικτυακούς χώρους το 2030 στους οποίους δεν υπάρχει κυβερνοβία λόγω μιας φεμινιστικής προσέγγισης που βασίζεται σε φεμινιστικές αξίες.

Προσεγγίσαμε αυτό το σενάριο μέσω μικρών ομαδικών εργασιών στην οποία οι ομάδες είχαν αρχικά καθορίσει την βασική τους αξία, την οποία στη συνέχεια εφάρμοσαν στο μελλοντικό σενάριο.

Στον πρώτο γύρο των συζητήσεων προσεγγίσαμε την “αποκατάσταση” ως την πρακτική της άρσης τυπικών ασυμμετριών ισχύος μεταξύ εκείνων που κάνουν και εκείνων που επηρεάζονται από αλγοριθμικά συστήματα, που σχετίζονται επίσης με τις αξίες της μετασχηματιστικής δικαιοσύνης και της διατομής. Ως εκ τούτου, συνειδητοποιήσαμε ότι η επανόρθωση βασίζεται στην ανάγκη για δικαιοσύνη, η οποία σχετίζεται με το αίτημα για σεβασμό των δικαιωμάτων, ενώ απαιτείται εμπιστοσύνη (εμπιστοσύνη στο νόμο, το δικαστικό σύστημα κ.λπ.). Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη αυτό, αναγνωρίσαμε ότι αυτή είναι μια θεσμική προσέγγιση και δεν παρέχει επιλογές για πιο ριζοσπαστικές οδούς, όπου η κοινωνία ως σύνολο οραματίζεται ένα κοινό φεμινιστικό ψηφιακό μέλλον για όλους. Επομένως, έχοντας μια προσέγγιση που βασίζεται στην κοινότητα, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι η “αλληλεγγύη” πρέπει να είναι η αξία στην οποία πρέπει να επενδύσουμε και να εστιάσουμε.

Στον δεύτερο γύρο συζητήσεων εφαρμόσαμε αυτή τη βασική αξία στα ψηφιακά συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης. Εστιάζοντας ειδικά στις μορφές κυβερνοβίας στις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης, προσπαθήσαμε να εφαρμόσουμε την αρχή της ”αλληλεγγύης” σε αυτό το πλαίσιο. Μέσα από διάφορους προβληματισμούς παρατηρήσαμε ότι η ”αλληλεγγύη” είναι ουσιαστικά απαραίτητη για τη δημιουργία ασφαλών χώρων, δεδομένου ότι ορισμένες συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από άλλες (π.χ. άτομα που εργάζονται στον χώρο της σεξεργασίας, ανήλικα, τρανς και μη δυαδικά άτομα κ.ά). Εμβαθύναμε σε αυτό και συζητήσαμε για την ανισορροπία ισχύος μεταξύ των χρηστών και των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας που σχεδιάζουν τέτοιες πλατφόρμες. Αυτό μας οδήγησε στο σενάριο όπου οι δομές των πλατφορμών μέσων κοινωνικής δικτύωσης βασισμένες στην ”αλληλεγγύη” θα σχεδιάζονταν κοινά, πράγμα που θα σήμαινε ότι η κοινότητα θα συμμετείχε στις συζητήσεις για την ανάπτυξη αυτών των τεχνολογιών, ενώ όλες οι αποφάσεις θα βασιζόταν στη συναίνεση. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσαμε να έρθουμε σε καλύτερη ευθυγράμμιση σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο σχετικά με το τι είναι οι εφαρμογές μέσων κοινωνικής δικτύωσης, πώς αντικατοπτρίζουν τις ιδέες και τις ανάγκες μας.

Μελλοντικές προοπτικές

Εμείς στη SUPERRR και την DATAWO ελπίζουμε να κάνουμε αυτά τα μελλοντικά γεγονότα πραγματικότητα! Πολύ συχνά, η κοινωνία των πολιτών κολυμπά πίσω από το κύμα αλλαγών που προκαλούν οι μεγάλες τεχνολογικές εταιρίες και ελπίζουμε κυρίως να μετριαστούν οι χειρότερες κοινωνικές συνέπειες. Προτείνουμε μια εναλλακτική προσέγγιση: φανταστείτε ένα θετικά τεχνολογικό μέλλον μαζί και ως δεύτερο βήμα βρείτε στρατηγικές για να φτάσετε εκεί. Καθώς η κυβερνοβία είναι διάχυτη σε ολόκληρο τον κόσμο, ελπίζουμε να επικεντρωθούμε σε αυτό το θέμα και μαζί να δημιουργήσουμε απτές εναλλακτικές λύσεις στο status quo. Στόχος μας είναι να προωθήσουμε αξίες για να σχεδιάσουμε εναλλακτικούς ψηφιακούς (δημόσιους) χώρους που αντανακλούν και εξυπηρετούν τις ανάγκες μας.

Περαιτέρω πόροι: